Mehmet ŞimşekNOVA1 geni, neredeyse tüm memelilerde aynı şekilde bulunurken, sadece insanlarda tek bir amino asitte farklılık gösteriyor. Bu küçük ama önemli değişiklik, insan dilinin evriminde belirleyici bir faktör olmuş olabilir. Hatta, Neandertaller ve Denisovalılar gibi diğer insan türleri bile bu özel NOVA1 varyantına sahip değildi, bu da değişikliğin son birkaç yüz bin yıl içinde meydana geldiğini gösteriyor.
Daha önce FOXP2 gibi bazı genlerin de insan dil yeteneğiyle bağlantılı olduğu düşünülüyordu. Ancak, FOXP2 Neandertallerde de bulunuyordu. Bu nedenle, insan dilinin daha yakın dönemdeki evrimsel başarısında NOVA1’in daha büyük bir etkiye sahip olabileceği öne sürülüyor.
Bilim insanları, 650 binden fazla insan DNA dizilimini incelediklerinde, yalnızca altı kişinin modern NOVA1 varyantına sahip olmadığını tespit etti. Ancak, bu kişilerin kim olduğu veya genin eksikliğinin onlara nasıl bir etki yaptığı bilinmiyor.
Rockefeller Üniversitesi ve Cold Spring Harbor Laboratuvarı’ndan araştırmacılar, NOVA1’in özellikle beyin hücrelerindeki RNA işlenmesi ve sesle ilgili beyin bölgelerinde değişikliklere neden olduğunu keşfetti. Prof. Darnell, farelerin bu genle “insanlaştırıldığında” seslerinde belirgin değişiklikler olduğunu gözlemlediklerini belirtti.
Araştırmacılar, NOVA1’in insanlarda öğrenme ve konuşma yeteneklerini düzenlediğini düşünüyor. Genin mutasyonlarının psikiyatrik bozukluklar ve motor gelişim anormalliklerine yol açabileceği de tespit edildi. Ancak, bu genin konuşma gelişimindeki rolü henüz tam olarak anlaşılmış değil.
NOVA1’in kökenine dair yapılan çalışmalara göre, bu genin insan versiyonu ilk olarak Afrika’daki bir Homo sapiens popülasyonunda ortaya çıktı ve büyük ihtimalle dil yeteneğini artırarak iletişim avantajı sağladı. Bu genin taşıyıcıları zamanla Afrika dışına yayılıp dünyaya göç etti.
Bu çalışma, insan dilinin evrimini anlamaya yönelik önemli bir adım olarak görülüyor. NOVA1’in beyinde nasıl çalıştığını keşfetmek, hem insan konuşmasının kökenine dair ipuçları sunabilir hem de dil yeteneğiyle ilgili nörolojik hastalıkların tedavisi için yeni yollar açabilir. Araştırma Nature Communications dergisinde yayımlandı.
